Vilom Shabd – जानिए 1000+ विलोम शब्दों का अर्थ

0
Vilom Shabd in Hindi

Vilom Shabd के बारे में तो आप सभी छात्रों को पता ही होगा। अगर नहीं पता है, तो आज हम इस लेख में विलोम शब्द के बारे में सभी महत्वपूर्ण जानकारी आपको देने वाले है। इसके अलावा इस लेख में सभी परीक्षाओं में आने वाले कुछ महत्वपूर्ण Vilom Shabd की एक लिस्ट भी आपको देने वाले है।

जो की पहले भी कई बार परीक्षाओं में पूछे जा चुके है। आपको बता दे, की Vilom का मतलब होता है, उल्टा शब्द जो भी शब्द एक दूसरे के विपरीत होते है, उन्हें विलोम शब्द कहते है। विलोम शब्द को English में Antonyms या Opposite शब्द कहते है। तो आइये सबसे पहले जानते है, की Vilom Shabd किसे कहते है –

Vilom Shabd किसे कहते हैं?

ऐसे सभी शब्द जो एक दूसरे के विपरीत होते है, उन शब्दों को Vilom Shabd कहते है, अर्थात् जो भी ऐसे शब्द होते है, जो किसी भी शब्द का उल्टा अर्थ दर्शाते है, उन्हें विलोम शब्द या विपरीतार्थक शब्द कहते है। उदहारण – अनुराग – विराग, अन्धकार – प्रकाश, नवीन- प्राचीन, अल्पायु – दीर्घायु, रात – दिन, इच्छा – अनिच्छ, आदि – अंत।

Vilom Shabd List in Hindi

क्रमांक संख्या शब्द विलोम
1 शुष्क आर्द्र
2 वरदान अभिशाप
3 रक्षक भक्षक
4 शयन जागरण
5 अनुज अग्रज
6 आकर्षण विकर्षण
7 अल्पायु दीर्घायु
8 अनुराग विराग
9 अमृत विष
10 प्रकाश अंधकार
11 तम उजाला
12 इच्छा अनिच्छा
13 आग्रह दुराग्रह
14 एकता अनेकता
15 उत्कर्ष अपकर्ष
16 रात दिन
17 आदान प्रदान
18 उर्वर ऊसर
19 उद्यमी आलसी
20 शत्रु मित्र
21 विधवा साधवा
22 विधि निषेध
23 क्षणिक शाश्वत
24 अधिक न्यून
25 उपस्थित अनुपस्थित
26 सफल असफल
27 सक्रिय निष्क्रिय
28 शीत ऊष्ण
29 नूतन पुरातन
30 रुगण स्वस्थ
31 मूक वाचाल
32 सगुण निर्गुण
33 हर्ष शोक
34 आदि अंत
35 आगामी गत
36 उत्थान पतन
37 एक अनेक
38 मोक्ष बंधन
39 सौभाग्य दुर्भाग्य
40 सरस निरस
41 निरक्षर साक्षर
42 बंधन मुक्ति
43 आलस्य स्फूर्ति
44 अर्थ अनर्थ
45 नगद उधार
46 ठोस तरल
47 यश अपयश
48 कृतज्ञ कृतघ्न
49 मौखिक लिखित
50 सुगंध दुर्गंध
51 सजीव निर्जीव
52 सुलभ दुर्लभ
53 क्रय विक्रय
54 प्रसन्नता खेद
55 खट्टा मीठा
56 लाभ हानि
57 अनुलोम विलोम
58 मितव्यय अपव्यय
59 निंदा स्तुति
60 घात प्रतिघात
61 संक्षेप विस्तार
62 दाता याचक
63 आदर्श यथार्थ
64 उत्तम अधम
65 अतिवृष्टि अनावृष्टि
66 धनी निर्धन
67 घृणा प्रेम
68 प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष
69 परोक्ष अपरोक्ष
70 गुप्त प्रकट
71 तेज़ मंद (निस्तेज)
72 डर निडर
73 पंडित मुर्ख
74 विजय पराजय
75 दानी कंजूस/ कृपाण
76 उपस्थित अनुपस्थित
77 आहार निराहार
78 स्वाधीन पराधीन
79 आय व्यय
80 महात्मा दुरात्मा
81 न्याय अन्याय
82 बलवान बलहीन
83 बुद्धिमान बुद्धिहीन
84 भूत भविष्य
85 परोपकारी विनाशकारी
86 नवीन प्राचीन
87 पावन अपावन
88 आकाश पाताल
89 ज्यादा कम
90 मानव दानव
91 सोना जागना
92 लौकिक अलौकिक
93 लघु गुरु
94 नैतिक अनैतिक
95 निर्माण विनाश
96 कच्चा पक्का
97 भगवान हैवान/ राक्षस
98 बहुत थोड़ा
99 देव दानव
100 जल अग्नि
101 हिंसा अहिंसा
102 चल अचल
103 चर अचर
104 सरल कुटिल
105 सामान्य विशेष
106 पुरस्कार तिरस्कार
107 सम्मान अपमान
108 आदर निरादर
109 आस्था अनास्था
110 कपट निष्कपट
111 वीर कायर
112 अंधकार प्रकाश
113 सनाथ अनाथ
114 राग द्वेष
115 मित्रता शत्रुता
116 जीवन मृत्यु
117 ज्ञान अज्ञान
118 ज्ञानी अज्ञानी
119 चालाक बुद्धू
120 आधार निराधार
121 आज कल
122 अपेक्षा उपेक्षा
123 दोष निर्दोष
124 अमावस्या पूर्णिमा
125 अनुकूल प्रतिकूल
126 सक्षम असक्षम
127 अवर प्रवर
128 अनभिज्ञ भिज्ञ
129 पुरा अधूरा
130 अवनति उन्नति
131 अगला पिछला
132 अनिवार्य वैकल्पिक
133 वरदान अभिशाप
134 आगमन प्रस्थान
135 साध्य असाध्य
136 अस्त उदय
137 धर्म अधर्म
138 अति अल्प
139 अवनि अंबर
140 अनुरक्त विरक्त
141 मूल्यवान अमूल्यवान/ मूल्यहीन
142 अधोमुखी उद्भमुखी
143 आंकलन विकलन
144 आना जाना
145 लोक परलोक
146 उपमय अनुमय
147 आधार विकर्ण
148 आंतरिक बाह्य
149 आकार निराकार
150 उपयोग दुरूपयोग

Vilom Shabd in Hindi for Class 3

  1. आकर्षण – विकर्षण
  2. उद्यमी – आलसी
  3. अन्धकार – प्रकाश
  4. आदि – अंत
  5. अनुराग – विराग
  6. आग्रह – दुराग्रह
  7. एकता – अनेकता
  8. अनुज – अग्रज
  9. आगामी – गत
  10. उत्थान – पतन
  11. अल्पायु – दीर्घायु
  12. इच्छा – अनिच्छ।
  13. उत्कर्ष – अपकर्ष
  14. अधिक – न्यून
  15. आदान – प्रदान
  16. उर्वर – ऊसर
  17. एक – अनेक
  18. आलस्य – स्फूर्ति
  19. अर्थ – अनर्थ
  20. उधार – नगद
  21. उपस्थित – अनुपस्थित
  22. अतिवृष्टि – अनावृष्टि
  23. उत्कृष्ट – निकृष्ट
  24. उत्तम – अधम
  25. आदर्श – यथार्थ
  26. आय – व्यय
  27. स्वाधीन – पराधीन
  28. आहार – निराहार
  29. दाता – याचक
  30. खेद – प्रसन्नता
  31. गुप्त – प्रकट
  32. सुगंध – दुर्गन्ध
  33. मितव्यय – अपव्यय
  34. प्रत्यक्ष – परोक्ष
  35. घृणा – प्रेम
  36. सजीव – निर्जीव
  37. क्रय – विक्रय
  38. दुर्लभ – सुलभ
  39. निरक्षर – साक्षर
  40. मौखिक – लिखित
  41. संक्षेप – विस्तार
  42. घात – प्रतिघात
  43. सरस – नीरस
  44. सौभाग्य – दुर्भाग्य
  45. मोक्ष – बंधन
  46. कृतज्ञ – कृतघ्न
  47. निंदा – स्तुति
  48. नूतन – पुरातन
  49. बंधन – मुक्ति
  50. ठोस – तरल
  51. यश – अपयश
  52. सगुण – निर्गुण
  53. मूक – वाचाल
  54. रुग्ण – स्वस्थ
  55. रक्षक – भक्षक
  56. वरदान – अभिशाप
  57. शुष्क – आर्द्र
  58. हर्ष – शोक
  59. क्षणिक – शाश्वत
  60. विधि – निषेध
  61. विधवा – सधवा
  62. शयन – जागरण
  63. शीत – उष्ण
  64. सक्रिय – निष्क्रय
  65. सफल – असफल
  66. सज्जन – दुर्जन
  67. शुभ – अशुभ
  68. संतोष – असंतोष
  69. आतुर – शांत
  70. आगामी – विगत
  71. आरोह – अवरोह
  72. आचार – अनाचार
  73. आदत्त – प्रदत्त
  74. आदर – अनादर
  75. उचित – अनुचित
  76. आरम्भ – अंत
  77. आह्वान – विसर्जन
  78. आवृत – अनावृत
  79. आकर्ष – विकर्ष
  80. आद्र – शुष्क
  81. आच्छादित – अनाछ्दित
  82. आहार – अनाहार
  83. आशा – निराशा
  84. आधुनिक – प्राचीन
  85. आशीर्वाद – अभिशाप
  86. आसक्त – अनाशक्त
  87. आगमन – गमन
  88. आध्यात्मिक – भौतिक
  89. ईश्वर – अनीश्वर
  90. ईर्ष्या – प्रेम
  91. उषा – संध्या
  92. उग्र – सौम्य
  93. आस्था – अनास्था
  94. इच्छा – अनिच्छा
  95. इहलोक – परलोक
  96. उदार – अनुदार
  97. उपकार – अपकार
  98. उन्नति – अवनति
  99. उपयुक्त – अनुपयुक्त
  100. उपाय – निरुपाय
  101. एकांगी – सर्वांगीण
  102. ओखली – मूसल
  103. ओछा – गंभीर
  104. ओज – ओजहीन
  105. ओजस्विता – ओजहीनता
  106. ओजस्वी – ओजहीन
  107. ओट – प्रकट
  108. ओढ़ना – बिछाना
  109. ओतप्रोत – विलग
  110. औगत – सुगत
  111. औघर – सुघर
  112. औंधा – सीधा
  113. औंधाना – सीधा करना
  114. औचक – अक्सर
  115. औचित्य – अनुचित्य
  116. औद्योगिक – अनौद्योगिक
  117. औपचारिक – औपचारिक
  118. औपचारिकता – अनौपचारिकता
  119. औचक – नियमित
  120. औरत – मर्द
  121. औलाद – वालिद
  122. औवल – आखिर
  123. औहाती – विधवा
  124. कनिष्ठ – ज्येष्ठ
  125. कृष – स्थूल
  126. कृष्ण – शुक्ल
  127. ग्रामीण – शहरी
  128. छली – निश्चल
  129. छूत – अछूत
  130. जल – थल
  131. जन्म – मृत्यु
  132. जंगली – पालतू
  133. दयालु – निर्दयी
  134. धीर – अधीर
  135. नख – शिख
  136. निंदा – प्रशंसा
  137. पक्ष – विपक्ष
  138. पूर्ण – अपूर्ण
  139. भद्र – अभद्र
  140. भाव – अभाव
  141. राग – विराग
  142. चल – अचल
  143. जटिल – सरल
  144. निर्मल – मलिन
  145. नस्वर अनश्वर –
  146. प्रभु – दास
  147. बाढ़ – सूखा
  148. मानव – दानव
  149. मिलन – विछोह
  150. रहित – सहित
  151. रात्री – दिवस
  152. लोभ – संतोष
  153. शकुन – अपशकुन
  154. सामिष – निरामिष
  155. पंडित – मूर्ख
  156. विपन्न – संपन्न
  157. विशुद्ध – दूषित
  158. विरोध – समर्थन
  159. पतिव्रता – कुलटा
  160. भूत – भविष्य
  161. मनुष्यता – पशुता
  162. सूक्ष्म – स्थूल
  163. हास्य – रुदन
  164. तरुण – वृद्ध
  165. मिथ्या – सत्य
  166. योगी – भोगी
  167. अग्नि – जल
  168. अनाथ – सनाथ
  169. अर्पण – ग्रहण
  170. अथ – इति
  171. अस्त – उदय
  172. अगम – सुगम
  173. अपेक्षा – उपेक्षा
  174. अकाल – सुकाल
  175. आयात – निर्यात
  176. असली – नकली
  177. अज्ञ – विज्ञ
  178. अमर – मर्त्य
  179. अधम – उत्तम
  180. आश्रित – अनाश्रित
  181. आरंभ – अंत
  182. आच्छादित – अनाच्छादित
  183. उषा – सौम्य
  184. उत्तीर्ण – अनुतीर्ण
  185. ऋजु – कुटिल
  186. ऋणी – उऋण
  187. एकांगी – सर्वागीण
  188. ऐश्वर्य – दारिद्य
  189. कंकाल – शरीर
  190. कंगला – खुशहाल
  191. कंजूस – दानी
  192. कंटक – पुष्प
  193. कंठस्थ – विस्मरण
  194. कंपन – स्थिर
  195. कई – एक
  196. कगार – मँझधार
  197. कटरा – कटरी
  198. कटुता – मधुरता
  199. कटुक्ति – सूक्ति
  200. कट्टर – उदार
  201. कठिन – सरल
  202. कठोर – कोमल
  203. कड़वा – मीठा
  204. कथन – चुप्पी
  205. कथ्य – अकथ्य
  206. कद्रदान – नाकद्र
  207. कनिष्ठ – वरिष्ठ
  208. कपट – निष्कपट
  209. कपाल – पद
  210. कड़ा – मुलायम
  211. कड़ाह – कड़ाही
  212. कम – ज्यादा
  213. कमखर्च – खर्चीला
  214. कमीना – भला
  215. करतल – पदतल
  216. करार – बेकरार
  217. कपूत – सपूत
  218. कबूलना – नकारना
  219. कर्ज़दार – महाजन
  220. कर्ण कटु – कर्ण प्रिय
  221. कर्मशाला – विश्रामशाला
  222. कर्मशील – कर्महीन
  223. कलंक – निष्कलंक
  224. कलकल – शांत
  225. करीना – बेढंग
  226. करुण – निष्ठुर
  227. कृश – स्थूल
  228. ग्राम्य – शिष्ट
  229. गजब – सामान्य
  230. गठित – अगठित
  231. गठियाना – खोलना
  232. गंभीर – सहज
  233. गँवई – शहरी
  234. गँवाना – पाना
  235. गँवार – शहरी ,होशियार
  236. गंधाहारक – गंधदायक
  237. गंधीला – सुगन्धित
  238. गणतंत्र – राजतंत्र
  239. गणनीय – अगणित
  240. गण्य – नगण्य
  241. गत – आगत
  242. गति – अगति
  243. गतिमान – स्थिर
  244. गतिरोध – निर्विरोध
  245. ग़दर – शांति
  246. घंटा – घंटी
  247. घंटा – पल
  248. घटती – बढती
  249. घटाना – बढ़ाना
  250. घटाव – जोड़
  251. घटित – अघटित
  252. घनिष्ठ – बहिरंग
  253. गठीला – ढीला
  254. गड़ना – निकलना
  255. गड़बड़ – सही
  256. गड्मड – सिलसिलेवार
  257. परकीया – स्वकीया
  258. घनेरा – नगण्य
  259. घमंडी – विनयी
  260. घमासान – सामान्य
  261. घाटी – पर्वत
  262. घायल – दुरुस्त
  263. राजतंत्र – प्रजातंत्र
  264. रिक्त – पूर्ण
  265. रंगीन – रंगहीन
  266. लोभी – संतोषी
  267. रचना – विनाश
  268. रत – विरत
  269. वन – मरू
  270. विरह – मिलन
  271. विशालकाय – लघुकाय
  272. विश्वास – संदेह
  273. शासक – शासित
  274. शुचि – अशुचि
  275. शोषण – पोषण
  276. समास – व्यास
  277. सम्पद – विपद
  278. स्थावर – जंगम
  279. स्वकीया – परकीय
  280. सांगत – असंगत
  281. संत – असंत
  282. संश्लिष्ट – विश्लिष्ट
  283. वृष्टि – अनाविष्टि
  284. विवाद – निर्णय
  285. विशिष्ट – साधारण
  286. विस्तार – संक्षेप
  287. श्वेत – श्याम
  288. सदाशय – दुराशय
  289. सपूत – कपूत
  290. समाज – व्यक्ति
  291. ससीम – असीम
  292. संकीर्ण – उदार
  293. सूक्षम – स्थूल
  294. क्षम – अक्षम
  295. क्षर – अक्षर
  296. सुगम – दुर्गम
  297. सुभग – दुर्भग
  298. क्षुद्र – महान
  299. श्रव्य – दृश्य
  300. लघु – गुरु
  301. लौकिक – अलौकिक
  302. लिप्त – अलिप्त
  303. लुप्त – व्यक्त
  304. वसंत – पतझड़
  305. वाद – प्रतिवाद
  306. वास्तविक – अवास्तविक
  307. विकास – पतन
  308. विवादास्पद – निर्विवाद
  309. विनय – अविनय
  310. वृद्ध – बालक
  311. विश्वास – अविश्वास
  312. विषम – सम
  313. वीर – कायर
  314. विवेक – अविवेक
  315. विश्लेषण – संश्लेषण
  316. विजय – पराजय
  317. विस्मरण – स्मरण
  318. व्यावाहारिक – अव्यावाहारिक
  319. विमुख – सन्मुख
  320. वृहत – लघु
  321. वीरान – आबाद
  322. विस्तृत – संक्षिप्त
  323. वैतनिक – अवैतनिक
  324. व्यक्त – अव्यक्त
  325. श्रांत – अश्रांत
  326. व्यर्थ – सार्थक
  327. व्यय – आय
  328. व्यष्टि – समष्टि
  329. विद्या – अविद्या
  330. विरत – निरत
  331. विष – अमृत
  332. विशेष – सामान्य
  333. विपत्ति – संपत्ति
  334. विभक्त – अविभक्त
  335. विदुषी – अज्ञानी
  336. विद्वान – मूर्ख
  337. विशुद्ध – अशुद्ध
  338. वृद्धि – हास्र
  339. वादी – प्रतिवादी
  340. वैमनस्य – सौमनस्य
  341. विरागी – रागी
  342. शिष्य – गुरु
  343. शत्रु – मित्र
  344. शुभ – तरल
  345. शिव – अशिव
  346. लेन – देन
  347. लौह – स्वर्ण
  348. घमंड – विनय
  349. घोषित – अघोषित
  350. विरोध – अवरोध
  351. शक्तिशाली – शक्तिहीन
  352. श्रीगणेश – इतिश्री
  353. श्रध्दा – अश्रधा
  354. सभ्यता – बर्बरता
  355. संगत – असंगत
  356. संतुष्ट – असंतुष्ट
  357. सम – विषम
  358. सर्द – गर्म
  359. सत – असत
  360. सफल – विफल
  361. सचेत – अचेत
  362. सच्चरित – दुश्चरित
  363. सुकर – दुष्कर
  364. सहयोगी – प्रतियोगी
  365. सजल – निर्जल
  366. सित – असित
  367. संतोष – संतोष
  368. स्वामी – सेवक
  369. संधि – विग्रह
  370. संयोग – वियोग
  371. सुधा – गरल
  372. सुरक्षित – असुरक्षित
  373. सृष्टि – संहार
  374. सामायिक – असामयिक
  375. स्पृश्य – अस्पृश्य
  376. स्पष्ट – अस्पष्ट
  377. संकल्प – विकल्प
  378. सुस्त – चुस्त
  379. सम्बद्ध – असम्बद्ध
  380. स्वधर्म – विधर्म
  381. साहसी – कायर
  382. सुविधा – असुविधा
  383. स्वदेश – विदेश
  384. स्वजाति – विजाती
  385. सकाम – निष्काम
  386. सुकर्म – कुकर्म
  387. सुख – दुःख
  388. सुन्दर – कुरूप
  389. सबाध – निर्बाध
  390. संग्रह – त्याग
  391. संगठन – विघटन
  392. सरल – क्लिष्ट
  393. सत्कार – तिरस्कार
  394. साक्षर – निरक्षर
  395. सापेक्ष – निरपेक्ष
  396. सद्वृत – दुवृत
  397. सदाचार – दुराचार
  398. स्वीकृति – अस्वीकृति
  399. सौन्दर्य – कुरूपता
  400. स्वाभाविक – अस्वाभाविक
  401. सखा – शत्रु
  402. सवीकार – निर्विकार
  403. सुलभ – दुर्लभ
  404. समस्या – समाधान
  405. संकोच – असंकोच
  406. सुसंगति – कुसंगति
  407. सात्विक – तामसिक
  408. सदाचारी – कदाचारी
  409. सुपरिणाम – दुष्परिणाम
  410. सन्मार्ग – कुमार्ग
  411. स्वच्छ – मलिन
  412. सार्थक – निरर्थक
  413. साकार – निराकार
  414. सुपात्र – कुपात्र
  415. सुपथ – कुपथ
  416. सुशील – दुशील
  417. सहज – कठिन
  418. साहस – साहसहीन
  419. स्थूल – सूक्ष्म
  420. सुलझाव – उलझाव
  421. संग – असंग
  422. सुर – असुर
  423. साधु – असाधु
  424. सत्य – असत्य
  425. सुमति – कुमति
  426. सदय – निर्दय
  427. सुकृति – दुष्कृति
  428. सूना – भरा
  429. सुदूर – अदूर
  430. सुबुद्धि – कुबुद्धि
  431. हार – जीत
  432. हिंसा – अहिंसा
  433. सभय – निर्भय
  434. सुबह – शाम
  435. सच – झूठ
  436. हित – अहित
  437. हस्व – दीर्घ
  438. क्षणिक – शास्वत
  439. क्षम्य – अक्षम्य
  440. क्षमा – दंड
  441. लम्पट – सदाचारी
  442. लम्ब – आधार
  443. लम्बा – ठिगना
  444. लम्बाई – चौड़ाई
  445. लंबित – त्वरित
  446. लम्बोदरा – छोटा
  447. लकीर – बिंदु
  448. लक्षण – कुलक्षण
  449. लक्ष्णा – अभिधा
  450. लखपति – खाकपति
  451. लगभग – पूरा
  452. लगातार – रुक रूककर
  453. लगाना – हटाना
  454. लगाव – हटाना
  455. लक्षित – अलक्षित
  456. लक्षितार्थ – अभिधार्थ
  457. लक्ष्य – अलक्ष्य
  458. लगाव – दुराव
  459. लडखडाना – संभालना
  460. लड़ना – मिलना
  461. लड़ाई – सुलह
  462. लड़ाका – सद्भावी
  463. लड़ाना – मिलाना
  464. लतखोर – भला
  465. लताड़ना – थपराना
  466. लतिका – पौधा
  467. लथपथ – सूखा
  468. लताड़ – प्यार
  469. लदाई – उतराई
  470. लफंगा – भला शरीफ़
  471. लहँगा – साड़ी
  472. लघुशंका – दीर्घशंका
  473. लचक – कठोरता
  474. लचीला – कठोर
  475. लचीलापन – कड़ापन
  476. लबालब – खाली
  477. लब्ध – अनुपलब्ध
  478. लब्धप्रतिष्ठित – छिन्नप्रतिष्ठ
  479. लग्न – कुलग्न
  480. लघु – दीर्घ
  481. लघुता – बड़प्पन
  482. लजीला – निर्लज्ज
  483. लज्जित – बेशर्म
  484. लटकना – उठना
  485. लटपट – सही
  486. लड़की – लड़का
  487. लम्हा – घंटा
  488. लय – बेलय
  489. लयात्मक – अलायात्मक
  490. लरजना – थिरना
  491. ललकना – विलगना
  492. ललकार – पुकार
  493. ललकारना – पुकारना
  494. चिरंतर – नश्वर
  495. चोर – साधू
  496. छल – निश्छल
  497. छांह – धूप
  498. ललचना – त्यागना
  499. ललाई – सफ़ेदी
  500. ललित – कुरूप
  501. लवण – शर्करा
  502. लवलीन – अमग्न
  503. लहलहाना – मुरझाना
  504. लहू – पसीना
  505. चिर – अचिर
  506. जन्म – मरण
  507. जय – पराजय
  508. ज्येष्ठ – कनिष्ठ
  509. ज्योति – तम
  510. जड़ – चेतन
  511. जागरण – निद्रा
  512. जाग्रत – सुप्त
  513. ज्योतिर्मय – तमोमय
  514. जागृति – सुषुप्ति
  515. जेय – अजेय
  516. जल – स्थल
  517. जवानी – बुढ़ापा
  518. जीवन – मरण
  519. जीवित – मृत
  520. जोड़ – घटाव
  521. जंगम – स्थावर
  522. जाति – विजाति
  523. ज्वार – भाटा
  524. झोपडी – महल
  525. तम – ज्योति
  526. तिमिर – प्रकाश
  527. अंकुश – निरंकुश
  528. अक्रुर – क्रुर
  529. अकलुष – कलुष
  530. तीव्र – मंद
  531. तुकांत – अतुकांत
  532. तुच्छ – महान
  533. अग्राह्य – ग्राह्य
  534. अग्रज – अनुज
  535. अगला – पिछला
  536. अग्रिम – अन्तिम
  537. अचल – चल
  538. अजल – निर्जल
  539. वृष्टि – अनावृष्टि
  540. अनंत – अंत
  541. अति – अल्प
  542. अतुकान्त – तुकान्त
  543. अनाहूत – आहुत
  544. अनुकूल – प्रतिकूल
  545. अनुरक्ति – विरक्ति
  546. अनित्य – नित्य
  547. अनुलोम – विलोम
  548. अनभिज्ञ – भिज्ञ
  549. अभिज्ञ – अनभिज्ञ
  550. अमृत, – अमि, (अमिय)
  551. विष – जहर
  552. अर्पण – ग्रह्र्ण
  553. अर्वाचीन – प्राचीन
  554. अपकार – उपकार
  555. अवलम्ब – निरालम्ब
  556. अल्प – अधिक
  557. अवनत – उन्नत
  558. अदेय – देय
  559. अन्तरंग – बहिरंग
  560. अंतर – बाह्य
  561. अंशतः – पूर्णतः
  562. अल्पज्ञ – बहुज्ञ
  563. अपेक्षित – अनपेक्षित
  564. अधुनातन – पुरातन
  565. अल्पकालीन – दीर्घकालीन
  566. अस्पृश्य – स्पृश्य
  567. स्वीकार – अस्वीकार
  568. अवनि, – पृथ्वी,
  569. भू, – अम्बर,
  570. आकाश – नभ
  571. अधर्म – सध्दर्म
  572. अतल – वितल
  573. अवर – प्रवर
  574. अस्ताचल – उदयाचल
  575. अदोष – सदोष
  576. अभ्यस्त – अनभ्यस्त
  577. अमावस्या – प्रूर्णिमा
  578. अरूचि – सुरूचि
  579. अनिष्ट – इष्ट
  580. अनुरक्त – विरक्त
  581. अनातुर – आतुर
  582. अनैतिहासिक – ऐतिहासिक
  583. अपचार – उपचार
  584. अवरोह – आरोह
  585. अनुर्तीण – उर्तीण
  586. रात – दिन
  587. अमृत – विष
  588. अमृत – विष
  589. अनुपस्थिति – उपस्थिति
  590. अल्प – अधिक
  591. अनिवार्य – वैकल्पिक
  592. अभिमान – नम्रता
  593. अनुग्रह – विग्रह
  594. अज्ञान – ज्ञान
  595. अनुकूल – प्रतिकूल
  596. अभिज्ञ – अनभिज्ञ
  597. अपमान – सम्मान
  598. अरुचि – रुचि
  599. अर्वाचीन – प्राचीन
  600. अवनति – उन्नति
  601. अवनी – अंबर
  602. अच्छा – बुरा
  603. अच्छाई – बुराई
  604. अमीर – ग़रीब
  605. अंधेरा – उजाला
  606. अर्जित – अनर्जित
  607. अंत – प्रारंभ
  608. अंतिम – प्रारंभिक
  609. अनजान – जाना पहचाना
  610. आविर्भाव – तिरोभाव
  611. आमिष – निरामिष
  612. आर्द्र – शुष्क
  613. आज़ादी – ग़ुलामी
  614. आकाश – पाताल
  615. आश्रित – निराश्रित
  616. आर्य – अनार्य
  617. आनंद – शोक
  618. आना – जाना
  619. आलस्य – फुर्ती
  620. आदि – अनादि
  621. आस्तिक – नास्तिक
  622. आवश्यक – अनावश्यक
  623. इष्ट – अनिष्ट
  624. इच्छित – अनिच्छित
  625. ऊंचा – नीचा
  626. उत्तरार्द्ध – पूर्वार्द्ध
  627. ऐसा – वैसा
  628. औपचारिक – अनौपचारिक
  629. उधार – नक़द
  630. कमाना – खर्च करना
  631. क्रूर – दयालु
  632. कच्चा – पक्का
  633. उपजाऊ – बंजर
  634. उदय – अस्त
  635. उत्तीर्ण – अनुत्तीर्ण
  636. उत्तर – दक्षिण
  637. कटु – मधुर
  638. क्रिया – प्रतिक्रिया
  639. कड़वा – मीठा
  640. क्रुद्ध – शान्त
  641. कर्म – निष्कर्म
  642. कठिनाई – सरलता
  643. कभी – कभी अक्सर
  644. केंद्रित – विकेंद्रित
  645. क़रीबी – दूर के
  646. कम – अधिक
  647. खिलना – मुरझाना
  648. खुशी – दु:ख
  649. ख़रीददार – विक्रेता
  650. ख़रीद – बिक्री
  651. ख़रीदना – बेचना
  652. गर्म – ठंडा
  653. गन्दा – साफ़
  654. गहरा – उथला
  655. ग़रीब – अमीर
  656. घाटा – फ़ायदा
  657. चर – अचर
  658. चौड़ी – संकरी, तंग
  659. छोटा – बड़ा
  660. जल्दी – देरी
  661. गुण – दोष, अवगुण
  662. ग़लत – सही
  663. घर – बाहर
  664. जीवन – मरण
  665. जड़ – चेतन
  666. जटिल – सरस
  667. झूठ – सच
  668. डरपोक – निड़र
  669. तुच्छ – महान
  670. तकलीफ़ – आराम
  671. तपन – ठंडक
  672. दिन – रात
  673. देव – दानव
  674. दुराचारी – सदाचारी
  675. देशी – परदेशी
  676. धीरे – तेज़
  677. धनी – ग़रीब, निर्धन
  678. धर्म – अधर्म
  679. धूप – छाँव
  680. न्याय – अन्याय
  681. निजी – सार्वजनिक
  682. नक़द – उधार
  683. नियमित – अनियमित
  684. निश्चित – अनिश्चित
  685. निर्दोष – र्दोष
  686. नीचा – ऊंचा
  687. नकली – असली
  688. निर्माण – विनाश
  689. निकट – दूर
  690. प्यार – घृणा
  691. पतला – मोटा
  692. पाप – पुण्य
  693. प्रलय – सृष्टि
  694. पवित्र – अपवित्र
  695. प्रश्न – उत्तर
  696. प्रेम – घृणा
  697. परतंत्र – स्वतंत्र
  698. प्राचीन – नवीन / नया
  699. पक्ष – निष्पक्ष
  700. प्राकृतिक – अप्राकृतिक
  701. प्रसन्न – अप्रसन्न
  702. प्रभावित – अप्रभावित
  703. पोषण – कुपोषण
  704. परिचित – अपरिचित
  705. प्रवेश – निकास
  706. पदोन्नति – पदावनति
  707. प्रतिकूल – अनुकूल
  708. प्रारंभ – अंत
  709. पसंद – नापसंद
  710. बुद्धिमता – मूर्खता
  711. बासी – ताजा
  712. बाढ़ – सूखा
  713. बुराई – भलाई
  714. भूलना – याद करना
  715. महात्मा – दुरात्मा
  716. मान – अपमान
  717. मधुर – कटु
  718. मानवता – दानवता
  719. मित्र – शत्रु
  720. मंगल – अमंगल
  721. महंगा – सस्ता
  722. मेहनती – आलसी / कामचोर
  723. मृत्यु – जन्म
  724. मंजूर – नामंजूर
  725. मुमकिन – नामुमकिन
  726. युद्ध – शांति
  727. योग्य – अयोग्य
  728. रात – दिन
  729. रुचि – अरुचि
  730. रोज़गार – बेरोज़गा
  731. लाभ – हानि
  732. व्यवस्था – अव्यवस्था
  733. राग – द्वेष
  734. रात्रि – दिवस
  735. राजा – रंक
  736. व्यावहारिक – अव्यावहारिक
  737. विनम्रता – घमंड
  738. वसंत – पतझड़
  739. विकसित – अविकसित
  740. विशिष्ट – सामान्य / साधारण
  741. विश्वनीय – अविश्वनीय
  742. विकास – ह्रास
  743. शोर – शांन्ति
  744. श्रम – विश्राम
  745. श्रोता – वक्ता
  746. स्वतंत्र – परतंत्र
  747. स्वस्थ – अस्वस्थ
  748. स्वीकृत – अस्वीकृत
  749. स्वदेश – विदेश
  750. स्थाई – अस्थायी
  751. सुखान्त – दुखांत
  752. सच – झूठ
  753. सुन्दर – बदसूरत, कुरूप
  754. स्वर्ग – नरक
  755. स्तुति – निंदा
  756. स्वतंत्रता – दासता
  757. स्वीकार – अस्वीकार
  758. साक्षर – निरक्षर
  759. सुपुत्र – कुपुत्र
  760. सुर – असुर
  761. सुमति – कुमति
  762. साकार – निराकार
  763. सुजन – दुर्जन
  764. सम्मान – अपमान, अनादर
  765. सुबह – शाम
  766. सूर्योदय – सूर्यास्त
  767. सरकारी – ग़ैरसरकारी
  768. सुविधा – असुविधा
  769. सस्ता – महंगा
  770. संभव – असंभव
  771. संतुलित – असंतुलित
  772. संतुलन – असंतुलन
  773. सावधानी – असावधानी
  774. सघन – विरल
  775. सहायक – बाधक
  776. सहमत – असहमत
  777. सुख – दुख
  778. सहयोग – असहयोग
  779. सहमति – असहमति
  780. समापन – उद्घाटन
  781. सर्दी – गर्मी
  782. हित – अहित
  783. हिंसा – अहिंसा
  784. हार – जीत
  785. हानि – लाभ
  786. ज्ञान – अज्ञान
  787. शब्द – विलोम
  788. शत्रु – मित्र
  789. रात – दिन
  790. अमृत – विष
  791. प्रकाश – अंधकार
  792. तम – उजाला
  793. इच्छा – अनिच्छा
  794. अल्पायु – दीर्घायु
  795. अनुराग – विराग
  796. उत्कर्ष  –  अपकर्ष
  797. आदि  – अंत
  798. आगामी – गत
  799. उत्थान – पतन
  800. आग्रह  –  दुराग्रह
  801. एकता  –  अनेकता
  802. अनुज  –  अग्रज
  803. आकर्षण – विकर्षण
  804. उद्यमी – आलसी
  805. अधिक – न्यून
  806. आदान – प्रदान
  807. उर्वर –  ऊसर
  808. एक – अनेक
  809. आलस्य – स्फूर्ति
  810. अर्थ   –  अनर्थ
  811. नगद  –  उधार
  812. उपस्थित – अनुपस्थित
  813. सफल – असफल
  814. सक्रिय – निष्क्रिय
  815. शीत  –  ऊष्ण
  816. शयन  –  जागरण
  817. विधवा – साधवा
  818. विधि  –  निषेध
  819. क्षणिक –  शाश्वत
  820. हर्ष – शोक
  821. शुष्क – आर्द्र
  822. वरदान – अभिशाप
  823. रक्षक – भक्षक
  824. रुगण – स्वस्थ
  825. मूक – वाचाल
  826. सगुण – निर्गुण
  827. यश – अपयश
  828. अवनि  –  अंबर
  829. अनुरक्त – विरक्त
  830. आधार – विकर्ण
  831. आंतरिक – बाह्य
  832. ठोस  –   तरल
  833. बंधन  –  मुक्ति
  834. नूतन  –  पुरातन
  835. निरक्षर  –  साक्षर
  836. सुलभ  –  दुर्लभ
  837. क्रय   –  विक्रय
  838. संक्षेप  –  विस्तार
  839. मौखिक –  लिखित
  840. सुगंध  –  दुर्गंध
  841. सजीव  –  निर्जीव
  842. कृतज्ञ  –  कृतघ्न
  843. घात  –   प्रतिघात
  844. घृणा  –   प्रेम
  845. प्रत्यक्ष – अप्रत्यक्ष
  846. परोक्ष  –  अपरोक्ष
  847. गुप्त  –   प्रकट
  848. प्रसन्नता – खेद
  849. दाता   –  याचक
  850. आहार  –  निराहार
  851. स्वाधीन – पराधीन
  852. आय   –  व्यय
  853. आदर्श  –  यथार्थ
  854. उत्तम  –  अधम
  855. अतिवृष्टि – अनावृष्टि
  856. उपस्थित  – अनुपस्थित
  857. तेज़  – मंद (निस्तेज)
  858. धनी – निर्धन
  859. न्याय – अन्याय
  860. डर – निडर
  861. पंडित  –  मुर्ख
  862. पावन  –  अपावन
  863. बलवान – बलहीन
  864. बुद्धिमान – बुद्धिहीन
  865. भूत – भविष्य
  866. महात्मा – दुरात्मा
  867. खट्टा  –  मीठा
  868. लाभ  –   हानि
  869. अनुलोम – विलोम
  870. विजय  –  पराजय
  871. दानी  –  कंजूस/ कृपाण
  872. नवीन  –  प्राचीन
  873. देव – दानव
  874. जल – अग्नि
  875. आकाश  – पाताल
  876. नैतिक  – अनैतिक
  877. निर्माण – विनाश
  878. कच्चा  –  पक्का
  879. भगवान – हैवान/ राक्षस
  880. बहुत  –  थोड़ा
  881. ज्यादा – कम
  882. परोपकारी – विनाशकारी
  883. लौकिक  – अलौकिक
  884. मोक्ष  –  बंधन
  885. सौभाग्य – दुर्भाग्य
  886. सरस  –  निरस
  887. मितव्यय – अपव्यय
  888. निंदा  –   स्तुति
  889. लघु  –   गुरु
  890. मानव  –  दानव
  891. सोना  –  जागना
  892. सामान्य – विशेष
  893. पुरस्कार – तिरस्कार
  894. सम्मान – अपमान
  895. आदर  –  निरादर
  896. हिंसा  –  अहिंसा
  897. चल  –  अचल
  898. चर – अचर
  899. सरल  –  कुटिल
  900. सनाथ  – अनाथ
  901. राग  –   द्वेष
  902. मित्रता – शत्रुता
  903. जीवन  –  मृत्यु
  904. ज्ञान  –   अज्ञान
  905. ज्ञानी  –  अज्ञानी
  906. चालाक –  बुद्धू
  907. आधार –  निराधार
  908. आस्था  – अनास्था
  909. कपट  –  निष्कपट
  910. वीर – कायर
  911. अंधकार – प्रकाश
  912. अनुकूल – प्रतिकूल
  913. सक्षम  –  असक्षम
  914. अवर – प्रवर
  915. अनभिज्ञ – भिज्ञ
  916. पुरा – अधूरा
  917. अवनति – उन्नति
  918. अगला – पिछला
  919. आज  –   कल
  920. अपेक्षा  –  उपेक्षा
  921. दोष  – निर्दोष
  922. अमावस्या – पूर्णिमा
  923. अस्त  –  उदय
  924. धर्म   –  अधर्म
  925. मूल्यवान – अमूल्यवान/ मूल्यहीन
  926. अनिवार्य – वैकल्पिक
  927. वरदान  – अभिशाप
  928. अधोमुखी – उद्भमुखी
  929. आंकलन – विकलन
  930. आना  –  जाना
  931. साध्य  –  असाध्य
  932. लोक  – परलोक
  933. उपमय  – अनुमय
  934. उपयोग – दुरूपयोग
  935. अति  – अल्प
  936. आकार  – निराकार
  937. आगमन – प्रस्थान

Note – इस लेख में आपको Vilom Shabd के बारे में बताया गया है। जिसमे सभी प्ररीक्षाओं में आने वाले विलोम शब्द की एक List आपको प्रदान की गयी है। अगर आपका इस लेख से सम्बंधित कोई भी सवाल है, तो आप हमें कमेंट करके बता सकते है। अगर आपको यह लेख पसंद आया तो कृपया इस लेख को अपने दोस्तों के साथ जरूर शेयर करें, धन्यवाद।

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here